ايران و اسناد ويكي ليكس؛ بي اعتبار يا هشدار آميز؟

^{انتشار اسناد محرمانه دولت آمريكا توسط سايت ويكي ليكس، واكنش هاي مختلفي در كشورهاي مختلف برانگيخته است.}

^{از ۲۵۰ هزار سندي كه گفته مي شود در اختيار سايت ويكي ليكس، اسنادي درباره ديدگاه رهبران كشورهاي عربي درباره ايران منتشر شده كه نشان مي دهد برخلاف سياست هاي اعلامي اين كشورها در نزديكي و دوستي با ايران، اختلافات عميقي با اين كشور دارند و در مواردي مقام هاي آمريكايي را تشويق به حمله نظامي به ايران كرده اند.}

^{در اولين ساعات انتشار اين اسناد، محمود احمدي نژاد، رئيس جمهور ايران اعتبار و اهميت ويكي ليكس را زير سئوال برد و آن را حاوي اسنادي خواند كه آمريكايي، خود مي سازند و انتشار مي دهند و بر اساس آن قضاوت و بهره برداري مي كنند.}

^{آقاي احمدي نژاد گفته بود انتشار اسناد ويكي ليكس يك شيطنت است و تاثيري در روابط ايران با كشورها نخواهد گذاشت. «ما اعتبار حقوقي و قانوني براي اين اسناد قائل نيستيم و اين را يك بازي بي ارزش مي دانيم.»}

^{سايت اينترنتي ويكي ليكس، در دسامبر سال ۲۰۰۶ آغاز به كار كرد و مديريت آن با جوليان آسانژ شهروند استراليايي است كه اخيرا با شكايت دولت سوئد، در لندن بازداشت و با تامين وثيقه به طور موقت آزاد شده است.}

^{در هفته هاي اخير نهادها و اشخاص مختلفي در ايران، درباره تاثير انتشار اسناد ويكي ليكس بر روابط خارجي ايران به خصوص اعراب خليج فارس اظهار نظر كرده اند و بررسي دقيق محتواي اسناد را يكي از راه هاي شناخت قضاوت كشورها در ارتباط با ايران و تعيين سياست خارجي اين كشور دانسته اند.}

^{به نظر مي رسد كه در مقايسه با ساير پديده هاي جهاني، مقام هاي نزديك به دولت يا سابقا دولتي در ايران رويكرد متفاوتي نسبت به پديده ويكي ليكس داشته اند و برخلاف موارد مشابه نظريه توطئه را درباره انتشار اين اسناد رد كرده اند.}

^{فصلنامه «سياست خارجي» وابسته به مركز مطالعات استراتژيك در مجمع تشخيص مصلحت نظام، در آخرين شماره خود كه آغاز زمستان منتشر كرده، نسبت به اسناد منتشر شده، واكنش نشان داده است.}

^{هرچند مجمع تشخيص مصلحت نظام يكي از اركان حكومتي در ايران است اما حضور برخي از چهره هاي منتقد دولت فعلي و كارشناسان و تكنوكرات هاي دولت هاي پيشين ايران در آن، ديدگاه اين نهاد را گاه با ديدگاه رايج و رسمي كه از سوي دولت اين كشور تبليغ مي شود، متفاوت مي كند.}

^{"اعراب از جنگ نمي ترسند"}

^{اين تحليل توسط «معاونت پژوهش‌هاي سياست خارجي» مجمع تشخيص انجام شده و مي گويد كه «ماجراجويي‌هايي ويكي ليكس را مي‌توان نشانه‌هايي از آغاز يك جنبش جديد اجتماعي در عرصه فضاي مجازي، همچون جنبش‌هاي سياسي و اجتماعي كه در گذشته شاهد آنها بوديم، دانست. جنبشي كه خواهان آزادي اطلاعات و گردش آزاد آن است.»}

^{برخي از مقام هاي ايراني در دوره پر تنش روابط ايران و جامعه جهاني و احتمال حمله نظامي به ايران، تهديد به شعله ور كردن آتش جنگ احتمالي در ديگر كشورهاي منطقه و ضربه زدن به منافع آمريكا در خليج فارس مي كردند.}

^{فصلنامه مركز تحقيقات با يادآوري اين تحليل نوشته است برخلاف ديدگاه رسمي و رايج در ايران، انتشار اين اسناد نشان داد كه برخي از رهبران كشورهاي عربي خليج فارس خواهان حمله آمريكا به ايران هستند.}

^{تحليلگر فصلنامه سياست خارجي نتيجه گرفته است كه اين نوع تهديد از سوي ايران، عملا نتيجه اي براي ترساندن اعراب و ممانعت از اشتياق آنها براي آغاز جنگ تازه اي در منطقه نداشته است.}

^{در بخش هايي از اسناد منتشر شده در ويكي ليكس آمده كه برخي سران كشورهاي عربي همسايه ايران از جمله عربستان سعودي ايران را تهديد اصلي در منطقه خاورميانه مي دانند و از آمريكا خواسته بودند كه به ايران حمله نظامي كند.}

^{فصلنامه سياست خارجي در ادامه مي نويسد «هر چند كه هم ايران و هم اين كشورها مي‌دانستند كه اختلافاتي با يكديگر دارند، اما بيان صريح اين اختلافات به لحاظ ديپلماتيك فضاي جديدي را ايجاد مي‌كند كه هم چالش‌زا و هم فرصت‌آفرين است.»}

^{با اين همه تحليلگر اين نشريه روشن نكرده كه انتشار اسناد محرمانه در سايت ويكي ليكس از چه منظري براي ايران چالش زا يا فرصت ساز است.}

^{"سياست تعامل با اعراب اشتباه بود"}

^{در ادامه بررسي اسناد ويكي ليكس در ايران، اوايل دي ماه امسال نشستي با عنوان «بررسي ابعاد و نتايج ويكي ليكس» در موسسه «ديپلماسي ايراني» كه يك نهاد پژوهشي غير دولتي در زمينه سياست خارجي ايران است، برگزار شد.}

^{صادق خرازي، معاون پيشين وزارت خارجه ايران و سفير سابق اين كشور در فرانسه كه در اين نشست شركت داشته از جمله افرادي است كه بازنگري در برخي از سياست هاي ايران در ارتباط با اعراب را بر اساس اسناد منتشر شده در ويكي ليكس، ضروري دانسته است.}

^{آقاي خرازي در سخنان خود در اين باره گفته است: دستگاه ديپلماسي كشور در برابر واقعيتي به نام ويكي ليكس خواب است.}

^{به گفته آقاي خرازي امروز امارات و برخي از كشورهاي عرب منطقه تهديد اول امنيت ملي ايران هستند و دستگاه سياست خارجي از اين مهم غفلت كرده است. «بي تفاوتي دستگاه‌هاي ديپلماسي كشور و جدي تلقي نكردن واقعيت ويكي ليكس و تاثيراتي كه ويكي ليكس بر جهان سياست گذاشته موجب شده كه آنگونه كه بايسته و شايسته دستگاه سياست خارجي است، اين اسناد مورد مداقه قرار نگيرد.»}

^{او با اشاره به اسناد ويكي ليكس درباره روابط ايران و اعراب گفته كه سياست تعامل و مدارا با اعراب هم اشتباه بوده است.}

^{صادق خرازي مي گويد: «طبيعي است كه اين اسناد در آينده سياسي تحولات داخل كشورمان هم مورد بحث و نقد قرارگيرد. بالاخره جريان آزاد فكري در ايران وجود دارد و اين سئوال را مطرح مي‌كند كه چرا در برابر دنياي عرب و كشورهاي عرب ما واگرايانه عمل كرديم و سياست ما در عين اينكه مي‌خواست آنها را جذب كند به نحوي از انحا واگرايانه بوده و نه تنها نتوانسته تنش زدايي كند و اعتماد آفرين باشد بلكه نشان مي دهد بي‌اعتمادي‌ها بيشتر و بيشتر از گذشته شده است.»}

^{در حالي كه مقام هاي ايراني، اسرائيل را به عنوان مهمترين دشمن نظام جمهوري اسلامي معرفي مي كنند آقاي خرازي گفته كه شايد اين برداشت صحيحي از وضعيت دوستان و دشمنان ايران نباشد. «كينه و خصم دولت‌هاي عرب، از اسرائيلي‌ها نسبت به ايران كمتر نيست.»}

^{آقاي خرازي گفته، ويكي ليكس واقعيتي را بايد حداقل به دولت جمهوري اسلامي و نظام سياسي ايران منتقل كند: «واقعيت‌ها آنگونه‌اي كه دوستان فكر مي‌كنند و دوست دارند باشد، نيست و كساني كه نشان مي‌دهند دوستان ايران هستند، چندان دوست نيستند و آن تهديداتي كه فكر مي‌كنيم تهديدات اصلي امنيت ملي ايران است، معلوم نيست كه واقعيت داشته باشند.»}

^{صادق خرازي از جمله ديپلمات هاي اصلاح طلب در دولت محمد خاتمي بود كه محمود احمدي نژاد با پيروزي در انتخابات رياست جمهوري او را از سمت خود عزل كرد. او از جمله ديپلمات هاي مذاكره كننده با غرب بر سر پرونده اتمي ايران بود.}

^{به گفته آقاي خرازي «امروزه، امارات و برخي از كشورهاي منطقه تهديد اول امنيت ملي ايران هستند، تهديد اول امنيت ملي ايران، كشورها و قدرت هاي غربي كه در منطقه حضور دارند نيست چرا كه مي‌توان به نوعي با آنها در يك گفتماني منافع و تهديدات مشترك را مورد بررسي قرارداد؛ آنچه مهم است نفاق و تحريك عربي است كه اوج آن در رفتار منافقانه حكام ابوظبي است.»}

^{رد تئوري توطئه}

^{ماهنامه «مهرنامه» كه يك مجله تئوريك درباره علوم انساني است و در تهران منتشر مي شود، در شماره دي ماه خود مجموعه اي را به بررسي جامعه شناسانه پديده ويكي ليكس اختصاص داده و گفت و گويي با محمد حسين عادلي، معاون پيشين وزارت امور خارجه ايران و سفير سابق اين كشور در لندن داشته است.}

^{آقاي عادلي فرضيه طراحي توطئه عليه ايران از طريق انتشار اسناد ويكي ليكس را رد كرده و گفته است كه تئوري توطئه آسان ترين راهي است كه هر كسي مي تواند به آن استناد كند. به گفته آقاي عادلي تئوري توطئه را بايد در مرحله آخر قرار داد نه آنكه براي ارزيابي هر پديده اي ابتدا به سراغ تئوري توطئه رفت. به عقيده آقاي عادلي، علت توسل به اين تئوري، فقدان اطلاعات كافي است يا منافع فردي.}

^{آقاي عادلي در اين گفت و گو سياست كشورها را در دو شكل «اعلامي» و «اعمالي» دانسته و گفته كه گاهي كشوري سياستي را اعلام مي كند اما در عرصه عمل چيز ديگري مي گويد. «مثلا اعراب ادعاي دوستي با ايران دارد اما سياست اعمالي شان نگراني از ايران و رقابت با ايران است كه در اسناد ويكي ليكس آن را مي بينيد.»}

^{سفير سابق ايران در لندن اثر ويكي ليكس بر ديپلمات ها را صراحت بيشتر در سياستهاي اعمالي و اعلامي مي داند و مي گويد «ديپلمات ها مي آموزند دست رو بازي كنند چرا كه مخفي كاري نشان از اين است كه آن كشور قدرت چالش رو در رو ندارد.»}

^{آقاي عادلي معتقد است ويكي ليكس بر ديپلماسي جهاني هم تاثير خواهد گذاشت اما ناگهاني نيست بلكه به تدريج شكلي از ديپلماسي را پديد مي آورد كه در حال حاضر نمي دانيم چيست.}

^{"به همسايگان كارت قرمز بدهيم"}

^{محمد فرازمند، سفير سابق ايران در بحرين مهمترين نكته را در بررسي اسناد ويكي ليكس، مقايسه ديپلماسي آشكار و پنهان كشورها مي داند و مي گويد كه بررسي اين موضوع نشان مي دهد كه مثلا سوريه سياست صادقانه اي در برابر ايران داشته اند.}

^{آقاي فرازمند در نشست موسسه ديپلماسي ايراني گفته است: «به‌نظر من تطابق اطلاعات منتشر شده با قرائن آشكار، از اهميت اين اطلاعات نمي‌كاهد زيرا از يك سو اين تطابق، تكذيب صحت اطلاعات را سخت مي‌كند و از سوي ديگر بايد در نظر داشت كه همواره اسناد ديپلماسي پنهان، حتي آنهايي‌ كه پس از چند دهه منتشر مي‌شود منبع قابل اعتنايي براي پژهشگران و تحليلگران سياسي است. حال اين اسناد مربوط به مسائلي است كه در جريان است و بي شك به فهم زواياي مخفي روابط بين الملل و سياست خارجي كمك مي‌كند و تاثير غيرقابل انكاري نيز بر ديپلماسي محرمانه كشورها خواهد داشت.»}

^{به اعتقاد سفير سابق ايران در بحرين، برخي از رهبران عرب كه در خفا آمريكا را براي حمله به ايران ترغيب كرده اند در تماس‌هاي آينده خود با مسئولان ايراني به‌ راحتي نمي‌توانند «دروغ‌هاي گذشته و مواضع رياكارنه» خود را تكرار كنند.}

^{«پاره اي از اين اسناد براي ديپلماسي ايران مي‌تواند فرصت باشد به شرط آنكه فرصت سوزي نكند و موشكافانه و با اعتبار دادن به نظرات كارشناسي با شرايط جديد برخورد كند و از اين فرصت خوب استفاده كند و اجازه ندهد اعراب شرمسار از انتشار اسناد، باز مثل گذشته طلبكارانه برخورد كنند.»}

^{آقاي فرازمند گفته از ياد نبريم همين اعرابي كه امروز خواستار حمله به ايران شده اند در گذشته به صدام كمك مي‌كردند و هنوز هم از اين كار خود ابراز ندامت نكرده اند. «به نظر من سياست نرمش در قبال اعراب جنوبي در سال‌هاي اخير نتيجه عكس داشته و آنها را دچار سو فهم كرده است. بنابراين بايد از مسندات منتشر شده ويكي ليكس براي دادن هشدار و كارت قرمز به همسايگان جنوبي كه رياكارانه با همسايه بزرگ خود رفتار كرده اند، استفاده كرد.»}

^{به گفته آقاي فرازمند ديپلماسي ايران بايد اين توقع را ايجاد كند كه اين كشورها در چارچوب روابط ديپلماتيك و همچنين در چارچوب ديپلماسي عمومي‌ به تصحيح آثار ناشي از انتشار اين اسناد ‌اقدام كنند.}

^{مديران ويكي ليكس گفته اند كه در آينده نزديك، اسناد محرمانه تازه اي از وزارت امور خارجه آمريكا منتشر خواهندكرد اما مقام هاي ايراني پيشاپيش اعتبار اسناد را زير سئوال برده و به نظر مي رسد كه اين اقدام، بهره برداري سياسي و ديپلماتيك ايران را از اسناد، دشوار و پيچيده كرده است.}