مجيد محمدي ( جامعه شناس ) : شهروندان ايراني از اين كه در جلسات هيئت دولت يا شوراي نگهبان يا مجمع تشخيص مصلحت چه مي‌گذرد اطلاعي ندارند اما بر اساس تصميماتي كه از دستگاه‌هاي دولتي صادر مي‌شود مي‌توانند حسي از ماوقع داشته باشند. اين تصميمات آن قدر استعجالي، بي‌قاعده، ناسازگار و آشفته‌اند كه تنها از گروهي دزد دريايي بدون فرماندهي واحد اما نشسته بر سر صندوق‌هاي گنج و بدون واهمه از قانون و نظارت انتظار مي‌رود.
طنز ماجرا آنجاست كه اين دزدان دريايي كشتي خود را كشتي نجات، و خود را پيامبر معنويت و راست كرداري و تحقق بخش سعادت و عدالت مي‌خوانند. حكومت جمهوري اسلامي اين ظرفيت را داشته كه مرتبا دولت‌هايي با چنين ظرفيت تصميم‌گيري و چنان ادعاهايي بر سر كار بياورد.
در سي سال گذشته اين وضعيت مرتبا تكرار شده است و پس از آن كه يك دسته از نيروهاي مكتبي با كلي هزينه تجربه اندوخته و تا حدي بر سر عقل آمدهاند بر كنار شده و گروهي ديگر و تازه كار اما با عصبيت (كه ياد آور نظريه‌تحول تاريخي ابن خلدون است) بر سر كار آمدهاند.
در تغيير ساعت كار بانك‌ها، جلو و عقب كشيدن ساعت رسمي كشور، يك و دو طرفه كردن خيابان ولي عصر تهران، زمان و نحوه اجراي هدفمند شدن يارانه‌ها، مذاكرات هسته‌اي، تعطيلات گاه و بيگاه، و ده‌ها مورد ديگر تصميمات ضد و نقيض همراه با اجرا و سپس پس گرفتن مرتبا تكرار شده است. شهروندان ايراني در دستان نيروهاي امنيتي و نظامي مستقر به موش آزمايشگاهي براي يادگيري مديريت و كنترل اجتماعي و سياسي تبديل شده‌اند.
هدفمند شدن يارانه‌ها
پس از تصويب قانون هدفمند شدن يارانه‌ها قرار بود كه اين قانون از ابتداي سال ۱۳۸۹ اجرا شود. بعد اجراي آن به سه ماه دوم سال موكول شد. (وزير امور اقتصاد و دارايي، پايگاه اطلاع رساني دولت، ۲۳ بهمن ۱۳۸۸) پس از چندي رئيس دولت اعلام كرد كه اين قانون در شش ماهه دوم سال اجرا مي‌شود (تابناك، ۲۳ ارديبهشت ۱۳۸۹) در نحوه اجرا نيز نخست قرار بود خوشه‌بندي شود و بر اساس خوشه‌بندي يارانه‌ها تخصيص يابد. خوشه بندي سه گانه صورت گرفت اما به كناري نهاده شد. بعد دهك‌هاي درآمدي مطرح شد و اعلام شد كه به هفت دهك پايين يارانه ها تعلق مي‌گيرد. اما در نهايت رئيس دولت اعلام كرد كه به همه يارانه پرداخت خواهد شد. يارانه‌هاي مورد هدفمند شدن ابتدائا ۴۰ هزار ميليارد تومان، بعد ۲۰ هزار ميليارد و در نهايت ۳۵ هزار ميليارد تومان در نظر گرفته شدند. قانون و مصوبات مجلس نيز در اين ميان به توپ فوتبالي ميان مراكز قدرت تبديل شدند.
تعطيلات غير عادي
دولت براي تغيير تقويم تعطيلات كشور مرتبا به تعطيلات غير معمول دست زده است. دولتي‌ها تعطيلات موجود در تقويم رسمي را نمي‌پسندند و مي‌خواهند تعطيلات بيشتري در ايام فاطميه، عيد فطر و عيد غدير (ايام مذهبي) داشته و از تعطيلات ملي مثل عيد نوروز بكاهند. از همين جهت با تصويب هيئت دولت و با بهانه‌هاي مختلف مثل ديدار سران چند كشور مرتبا تعطيلات غير عادي اعلام كرده‌اند. در تصميم‌گيري و اعلام اين امر مي‌توان نحوه مديريت و نظام تصميم‌گيري كشور را به خوبي مشاهده كرد. كافي است به يك موضوع ساده يعني صدور دستور تعطيلي دو روزه در ارديبهشت ماه ۱۳۸۹ پيش از تعطيلي مربوط به ايام فاطميه از سوي دولت توجه كنيم:
نخست مراكز دولتي و آموزشي تعطيل اعلام شدند: «بر اساس مصوبه امروز هيئت دولت، شنبه و يكشنبه هفته آينده مراكز دولتي و آموزشي در تهران تعطيل خواهند بود.» (فارس، ۱۹ ارديبهشت، ۱۳۸۹)
بعد دستگاه‌هاي دولتي استثنا شدند: «صبح دوشنبه از طريق سيستم پيام كوتاه براي مديران دولتي خبري ارسال شد كه مراكز دولتي روزهاي شنبه و يك شنبه تعطيل نيستند و فقط مراكز آموزشي و دانشگاه‌ها شامل اين مصوبه مي‌شوند.» (تابناك، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
سپس نام چند دانشگاه استثنا شد: «با وجود اعلام تعطيلات شنبه و يكشنبه ۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه براي مدارس و دانشگاه‌هاي شهر تهران، سه دانشگاه تهران، صنعتي شريف و هنر اعلام كردند فعاليت آموزشي آنها ادامه دارد.» (خبرگزاري مهر، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد تعطيلي دانشگاه‌ها پس گرفته مي‌شود: «در ميان ابهامات دانشگاه‌ها براي روزهاي شنبه و يكشنبه هفته آينده، استانداري تهران مجددا امروز سه شنبه ۲۱ ارديبهشت ماه متن مصوبه دولت مبني بر تعطيلي مراكز آموزشي يعني مدارس و دانشگاه‌ها را منتشر كرد اما پس از ساعاتي اين مصوبه از روي پرتال استانداري تهران حذف شد.» (الف، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
در اين شرايط مديران دولتي دانشگاه‌ها تكليف خود را نمي دانند: «دانشگاه‌هاي شريف، هنر، علم و صنعت، الزهرا (س)، صنعتي اميركبير، شهيد بهشتي و امام صادق (ع) اعلام كرده‌اند كه فعاليت آموزشي خود را ادامه مي‌دهند. از سوي ديگر دانشگاه تربيت مدرس اعلام كرده است كه در روزهاي ياد شده دانشگاه تعطيل است. از سوي ديگر دانشگاه تهران كه قبلا اطلاعيه‌اي را در سايت خود مبني بر تعطيل نبودن اين دو روز منتشر كرده بود اين اطلاعيه را از سايت خود برداشت. در اين ميان برخي از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه‌هاي تهران و جامع علمي كاربردي نيز اعلام كرده كه تصميم نهايي در روزهاي ديگر اعلام مي شود.» (الف، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد اعلام مي‌شود كه مدارس و دانشگاه‌هاي تهران در روزهاي مربوطه تعطيل هستند و تعطيلي شامل شميران هم مي‌شود: «اما ظهر امروز (سه‌شنبه) دفتر استاندار با ارسال نمابر ۲۹۴۴-۱۳ مجددا اعلام كرد كه مدارس و دانشگاه‌هاي شهر تهران و شميران در روزهاي شنبه و يكشنبه (۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه جاري) تعطيل هستند.» (تابناك، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد اعلام مي‌شود كه تنها مدارس تهران ممكن است تعطيل شوند: «ستاد برگزاري اين اجلاس [گروه ۱۵] به منظور رفاه حال شهروندان تهراني در حال هماهنگي با وزارت آموزش و پرورش براي تعطيلي مدارس شهر تهران است كه در صورت نهايي شدن اين امر توسط وزارت آموزش و پرورش رسماً اعلام خواهد شد. اين مقام مسئول افزود: اخبار منتشر شده درباره تعطيلي ادارات دولتي در روز هاي شنبه و يكشنبه كاملاً نادرست است و تنها دليل تعطيلي احتمالي مدارس تهران در هفته آينده جلوگيري از ايجاد مشكل براي شهروندان با توجه به برگزاري يك اجلاس سطح بالاي بين‌المللي در تهران است و ساير شايعات مطرح شده كاملا كذب است.» (كيهان، ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد وزارت علوم همه دانشگاه‌هاي تهران را تعطيل اعلام مي‌كند: «وزير علوم، تحقيقات و فناوري اعلام كرد دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي در تهران در روزهاي شنبه و يكشنبه ۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه تعطيل است.» (خبرگزاري مهر، ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۹)
سپس برخي مراكز آموزشي استثنا مي‌شوند: «رئيس مركز سنجش وزارت آموزش و پرورش گفت: با وجود تعطيلي مراكز آموزشي تهران، آزمون نهايي دوره پيش دانشگاهي ساعت ۸ صبح شنبه ۲۵ ارديبهشت همزمان با سراسر ايران در تهران نيز برگزار مي‌شود.» (تابناك، ۲۴ ارديبهشت ۱۳۸۹)
ماجراي هسته‌اي
حدود پنج سال است كه سكان اداره سياست خارجي بالاخص در موضوع هسته‌اي كاملا به اقتدارگرايان نظامي‌گرا واگذار شده است. در آغاز، رفتار دولت خاتمي در تعليق موقت خيانت تلقي شد در حالي كه از سر گيري غني‌سازي در پايان دولت وي آغاز شده بود. سخن بخش عمده نيروهاي نظامي و امنيتي، خروج از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي و رد نظارت‌هاي آژانس بود. سپس با پذيرش ملحقات آن پيمان مخالفت كرده و نظارت محدود و غير سرزده ناظران آژانس بين المللي انرژي هسته‌اي را پذيرفتند.
پس از تصويب هر قطعنامه شوراي امنيت يا درست پيش از تصويب، آنها را كاغذ پاره و بي‌ارزش خواندند در حالي كه با استفاده از دستگاه ديپلماسي تلاش مي‌كردند برخي از اعضاي شورا را منصرف كنند. سپس مذاكره با گروه ۱+۵ از سر گرفته شد و علي رغم نفي هرگونه تحويل اورانيم غني شده با تحويل بخش عمده‌اي از آن در ازاي اورانيم بيست درصدي موافقت اوليه صورت گرفت. اما پس از چند هفته سكوت اين امر رد شده و مبادله در داخل كشور و همزمان مطرح شد. بعد رئيس دولت از موافقت با طرح برزيل سخن گفت كه اصولا چنين طرحي توسط وزير خارجه برزيل انكار شد. اين داستان همچنان ادامه دارد.
***
اين نوع رفتار حكومت و دولت جمهوري اسلامي بيانگر فقدان هرگونه عقل منفصل و جمعي در دستگاه تصميم گيري و اداري كشور است. مديران امروز جمهوري اسلامي در بيت رهبري و دولت احمدي‌نژاد نشان داده‌اند كه تنها در سركوب، شكنجه و تجاوز و سپس صحنه‌سازي، تبليغات سياسي و نمايش (قضايي/امنيتي) خبرويت دارند،؛ كاري كه در طي سه دهه در طي دوران جنگ و سركوب مخالفان در نهادهاي امنيتي و نظامي و قضايي فرا گرفته‌اند. حتي اگر تشبيه دزد دريايي را كنار بگذاريم، در خوش بينانه‌ترين حالت، رفتار دولت جمهوري اسلامي ايران در اداره امور جاري كشور همانند فرد پولدار اما غير مسئول، ناشايسته و بي‌تدبيري است كه خلل و فرج تصميمات نادرست خود را تنها با درآمد باد آورده نفت و مجبور كردن منتقدان به سكوت پر مي‌كند.
طنز ماجرا آنجاست كه اين دزدان دريايي كشتي خود را كشتي نجات، و خود را پيامبر معنويت و راست كرداري و تحقق بخش سعادت و عدالت مي‌خوانند. حكومت جمهوري اسلامي اين ظرفيت را داشته كه مرتبا دولت‌هايي با چنين ظرفيت تصميم‌گيري و چنان ادعاهايي بر سر كار بياورد.
در سي سال گذشته اين وضعيت مرتبا تكرار شده است و پس از آن كه يك دسته از نيروهاي مكتبي با كلي هزينه تجربه اندوخته و تا حدي بر سر عقل آمدهاند بر كنار شده و گروهي ديگر و تازه كار اما با عصبيت (كه ياد آور نظريه‌تحول تاريخي ابن خلدون است) بر سر كار آمدهاند.
در تغيير ساعت كار بانك‌ها، جلو و عقب كشيدن ساعت رسمي كشور، يك و دو طرفه كردن خيابان ولي عصر تهران، زمان و نحوه اجراي هدفمند شدن يارانه‌ها، مذاكرات هسته‌اي، تعطيلات گاه و بيگاه، و ده‌ها مورد ديگر تصميمات ضد و نقيض همراه با اجرا و سپس پس گرفتن مرتبا تكرار شده است. شهروندان ايراني در دستان نيروهاي امنيتي و نظامي مستقر به موش آزمايشگاهي براي يادگيري مديريت و كنترل اجتماعي و سياسي تبديل شده‌اند.
هدفمند شدن يارانه‌ها
پس از تصويب قانون هدفمند شدن يارانه‌ها قرار بود كه اين قانون از ابتداي سال ۱۳۸۹ اجرا شود. بعد اجراي آن به سه ماه دوم سال موكول شد. (وزير امور اقتصاد و دارايي، پايگاه اطلاع رساني دولت، ۲۳ بهمن ۱۳۸۸) پس از چندي رئيس دولت اعلام كرد كه اين قانون در شش ماهه دوم سال اجرا مي‌شود (تابناك، ۲۳ ارديبهشت ۱۳۸۹) در نحوه اجرا نيز نخست قرار بود خوشه‌بندي شود و بر اساس خوشه‌بندي يارانه‌ها تخصيص يابد. خوشه بندي سه گانه صورت گرفت اما به كناري نهاده شد. بعد دهك‌هاي درآمدي مطرح شد و اعلام شد كه به هفت دهك پايين يارانه ها تعلق مي‌گيرد. اما در نهايت رئيس دولت اعلام كرد كه به همه يارانه پرداخت خواهد شد. يارانه‌هاي مورد هدفمند شدن ابتدائا ۴۰ هزار ميليارد تومان، بعد ۲۰ هزار ميليارد و در نهايت ۳۵ هزار ميليارد تومان در نظر گرفته شدند. قانون و مصوبات مجلس نيز در اين ميان به توپ فوتبالي ميان مراكز قدرت تبديل شدند.
تعطيلات غير عادي
دولت براي تغيير تقويم تعطيلات كشور مرتبا به تعطيلات غير معمول دست زده است. دولتي‌ها تعطيلات موجود در تقويم رسمي را نمي‌پسندند و مي‌خواهند تعطيلات بيشتري در ايام فاطميه، عيد فطر و عيد غدير (ايام مذهبي) داشته و از تعطيلات ملي مثل عيد نوروز بكاهند. از همين جهت با تصويب هيئت دولت و با بهانه‌هاي مختلف مثل ديدار سران چند كشور مرتبا تعطيلات غير عادي اعلام كرده‌اند. در تصميم‌گيري و اعلام اين امر مي‌توان نحوه مديريت و نظام تصميم‌گيري كشور را به خوبي مشاهده كرد. كافي است به يك موضوع ساده يعني صدور دستور تعطيلي دو روزه در ارديبهشت ماه ۱۳۸۹ پيش از تعطيلي مربوط به ايام فاطميه از سوي دولت توجه كنيم:
نخست مراكز دولتي و آموزشي تعطيل اعلام شدند: «بر اساس مصوبه امروز هيئت دولت، شنبه و يكشنبه هفته آينده مراكز دولتي و آموزشي در تهران تعطيل خواهند بود.» (فارس، ۱۹ ارديبهشت، ۱۳۸۹)
بعد دستگاه‌هاي دولتي استثنا شدند: «صبح دوشنبه از طريق سيستم پيام كوتاه براي مديران دولتي خبري ارسال شد كه مراكز دولتي روزهاي شنبه و يك شنبه تعطيل نيستند و فقط مراكز آموزشي و دانشگاه‌ها شامل اين مصوبه مي‌شوند.» (تابناك، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
سپس نام چند دانشگاه استثنا شد: «با وجود اعلام تعطيلات شنبه و يكشنبه ۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه براي مدارس و دانشگاه‌هاي شهر تهران، سه دانشگاه تهران، صنعتي شريف و هنر اعلام كردند فعاليت آموزشي آنها ادامه دارد.» (خبرگزاري مهر، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد تعطيلي دانشگاه‌ها پس گرفته مي‌شود: «در ميان ابهامات دانشگاه‌ها براي روزهاي شنبه و يكشنبه هفته آينده، استانداري تهران مجددا امروز سه شنبه ۲۱ ارديبهشت ماه متن مصوبه دولت مبني بر تعطيلي مراكز آموزشي يعني مدارس و دانشگاه‌ها را منتشر كرد اما پس از ساعاتي اين مصوبه از روي پرتال استانداري تهران حذف شد.» (الف، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
در اين شرايط مديران دولتي دانشگاه‌ها تكليف خود را نمي دانند: «دانشگاه‌هاي شريف، هنر، علم و صنعت، الزهرا (س)، صنعتي اميركبير، شهيد بهشتي و امام صادق (ع) اعلام كرده‌اند كه فعاليت آموزشي خود را ادامه مي‌دهند. از سوي ديگر دانشگاه تربيت مدرس اعلام كرده است كه در روزهاي ياد شده دانشگاه تعطيل است. از سوي ديگر دانشگاه تهران كه قبلا اطلاعيه‌اي را در سايت خود مبني بر تعطيل نبودن اين دو روز منتشر كرده بود اين اطلاعيه را از سايت خود برداشت. در اين ميان برخي از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه‌هاي تهران و جامع علمي كاربردي نيز اعلام كرده كه تصميم نهايي در روزهاي ديگر اعلام مي شود.» (الف، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد اعلام مي‌شود كه مدارس و دانشگاه‌هاي تهران در روزهاي مربوطه تعطيل هستند و تعطيلي شامل شميران هم مي‌شود: «اما ظهر امروز (سه‌شنبه) دفتر استاندار با ارسال نمابر ۲۹۴۴-۱۳ مجددا اعلام كرد كه مدارس و دانشگاه‌هاي شهر تهران و شميران در روزهاي شنبه و يكشنبه (۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه جاري) تعطيل هستند.» (تابناك، ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد اعلام مي‌شود كه تنها مدارس تهران ممكن است تعطيل شوند: «ستاد برگزاري اين اجلاس [گروه ۱۵] به منظور رفاه حال شهروندان تهراني در حال هماهنگي با وزارت آموزش و پرورش براي تعطيلي مدارس شهر تهران است كه در صورت نهايي شدن اين امر توسط وزارت آموزش و پرورش رسماً اعلام خواهد شد. اين مقام مسئول افزود: اخبار منتشر شده درباره تعطيلي ادارات دولتي در روز هاي شنبه و يكشنبه كاملاً نادرست است و تنها دليل تعطيلي احتمالي مدارس تهران در هفته آينده جلوگيري از ايجاد مشكل براي شهروندان با توجه به برگزاري يك اجلاس سطح بالاي بين‌المللي در تهران است و ساير شايعات مطرح شده كاملا كذب است.» (كيهان، ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۹)
بعد وزارت علوم همه دانشگاه‌هاي تهران را تعطيل اعلام مي‌كند: «وزير علوم، تحقيقات و فناوري اعلام كرد دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي در تهران در روزهاي شنبه و يكشنبه ۲۵ و ۲۶ ارديبهشت ماه تعطيل است.» (خبرگزاري مهر، ۲۲ ارديبهشت ۱۳۸۹)
سپس برخي مراكز آموزشي استثنا مي‌شوند: «رئيس مركز سنجش وزارت آموزش و پرورش گفت: با وجود تعطيلي مراكز آموزشي تهران، آزمون نهايي دوره پيش دانشگاهي ساعت ۸ صبح شنبه ۲۵ ارديبهشت همزمان با سراسر ايران در تهران نيز برگزار مي‌شود.» (تابناك، ۲۴ ارديبهشت ۱۳۸۹)
ماجراي هسته‌اي
حدود پنج سال است كه سكان اداره سياست خارجي بالاخص در موضوع هسته‌اي كاملا به اقتدارگرايان نظامي‌گرا واگذار شده است. در آغاز، رفتار دولت خاتمي در تعليق موقت خيانت تلقي شد در حالي كه از سر گيري غني‌سازي در پايان دولت وي آغاز شده بود. سخن بخش عمده نيروهاي نظامي و امنيتي، خروج از پيمان منع گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي و رد نظارت‌هاي آژانس بود. سپس با پذيرش ملحقات آن پيمان مخالفت كرده و نظارت محدود و غير سرزده ناظران آژانس بين المللي انرژي هسته‌اي را پذيرفتند.
پس از تصويب هر قطعنامه شوراي امنيت يا درست پيش از تصويب، آنها را كاغذ پاره و بي‌ارزش خواندند در حالي كه با استفاده از دستگاه ديپلماسي تلاش مي‌كردند برخي از اعضاي شورا را منصرف كنند. سپس مذاكره با گروه ۱+۵ از سر گرفته شد و علي رغم نفي هرگونه تحويل اورانيم غني شده با تحويل بخش عمده‌اي از آن در ازاي اورانيم بيست درصدي موافقت اوليه صورت گرفت. اما پس از چند هفته سكوت اين امر رد شده و مبادله در داخل كشور و همزمان مطرح شد. بعد رئيس دولت از موافقت با طرح برزيل سخن گفت كه اصولا چنين طرحي توسط وزير خارجه برزيل انكار شد. اين داستان همچنان ادامه دارد.
***
اين نوع رفتار حكومت و دولت جمهوري اسلامي بيانگر فقدان هرگونه عقل منفصل و جمعي در دستگاه تصميم گيري و اداري كشور است. مديران امروز جمهوري اسلامي در بيت رهبري و دولت احمدي‌نژاد نشان داده‌اند كه تنها در سركوب، شكنجه و تجاوز و سپس صحنه‌سازي، تبليغات سياسي و نمايش (قضايي/امنيتي) خبرويت دارند،؛ كاري كه در طي سه دهه در طي دوران جنگ و سركوب مخالفان در نهادهاي امنيتي و نظامي و قضايي فرا گرفته‌اند. حتي اگر تشبيه دزد دريايي را كنار بگذاريم، در خوش بينانه‌ترين حالت، رفتار دولت جمهوري اسلامي ايران در اداره امور جاري كشور همانند فرد پولدار اما غير مسئول، ناشايسته و بي‌تدبيري است كه خلل و فرج تصميمات نادرست خود را تنها با درآمد باد آورده نفت و مجبور كردن منتقدان به سكوت پر مي‌كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر