مصدق و آيت الله كاشاني
"ري تكيه»، عضو ارشد شوراي روابط خارجي ايالات متحده در يادداشتي كه درباره واقعه تاريخي كودتاي 28 مرداد براي روزنامه واشنگتن پست نوشته،به تشريح ابعاد اين كودتا و فعاليت‌هاي دموكراسي خواهانه مردم ايران پرداخت و روحانيون را عامل اصلي شكست تلاش‌هاي دموكراسي خواهانه مردم ايران معرفي كرد.
نويسنده اين مقاله كه روز چهارشنبه 18 اوت ( 27 مرداد)، سازمان جاسوسي آمريكا، سيا، را دخيل در كودتاي 28 مرداد و بركناري مصدق معرفي كرده است و ادعا مي‌كند كه اين اقدام نه تنها خشم روحانيت و جامعه مذهبي را برانگيخت كه موجب شده آمريكايي‌ها مجبور به عذرخواهي به دليل دخالت‌‌هاي خود باشند.
اگرچه نگارنده اين مقاله نقش آمريكا را در كودتاي 28 مرداد و بركناري دكتر محمد مصدق تائيد مي‌كند، اما اعتقاد دارد كه نمي‌توان از نقش روحانيت در تلاش براي بركناري مصدق چشم پوشيد و حتي جمهوري اسلامي نيز قادر نيست رد پاي روحانيت را از مسير شكست خورده فعاليت‌هاي دمكراسي خواهي ايران پاك كند.
آقاي تكيه، از «داستان آمريكايي بدخواهي» كه كودتاي معروف عليه مصدق را در 28 مرداد شكل داد، ياد مي‌كند و مي‌نويسد اين داستان كه به عمليات «آژاكس» معروف است، به واسطه تكرار به واقعيت بدل شده است.
به نوشته آقاي تكيه، براساس اين داستان «روزولت»، رئيس جمهور وقت آمريكا، همان شخصيت آمريكايي بدخواهي است كه ارذل و اوباش را در ازاي پرداخت پول در روز 28 مرداد عليه محمد مصدق به خيابان كشاند.
او مي‌نويسد: عوامل آمريكا با خارج كردن شاه از ايران طرح كودتا را بر عليه محمد مصدق اجرايي كرده و اغتشاش گران را بر عليه ملي كنندگان صنعت نفت به خيابان‌ها آورد.
بر اساس اين سناريو، در حقيقت اين مدافعان حزب كمونيست و ملي گرايان بودند كه با حمايت‌هاي مالي ايالات متحده به عوامل اصلي اغتشاش در خيابان‌ها بدل شدند.
اين گروه‌ها كساني بودند كه با شكل گيري وقايع 28 مرداد در خيابان‌هاي تهران در دفاع از مصدق و ملي شدن صنعت نفت شعار سر دادند، و تنها به فاصله چند ساعت در حالي كه مصدق تحت فشار روزولت، رئيس جمهور آمريكا از پست نخست وزيري خلع شده بود، به عوامل كودتا در خيابان‌ها بدل شدند و عليه مصدق شعار سردادند.
نويسنده واشنگتن پست در بخش ديگري از اين مقاله به بحران در اقتصادي ايران در سال 1332 اشاره كرده است. مناقشات نفتي ايران و انگليس در آن سال منجر به تحريم نفتي ايران شد.
در تابستان 1332 عملا ائتلاف مصدق شكست خورد، چرا كه عملا طبقه متوسط مردم كه در شرايط سخت اقتصادي نسبت به بحرانهاي مالي ابراز نگراني مي‌كرد، آرام آرام شروع به كنار گذاشتن مصدق كرد.
در عين حال طبقه مرفه جامعه به خصوص بازرگانان و تجار با نگراني از عواقب و بحرانهاي مالي ناشي از حمايت از مصدق، همچنان چشم به حل مناقشات ميان ايران و انگليس داشتند.
در اين ميان طبقه روشنفكر جامعه كاملا محتاطانه با مواضع استبدادي آن روزها و پست نخست وزيري برخورد مي‌كرد.
به نوشته آقاي تكيه، شكل گيري شايعه كودتاي نظامي در كشور موجب سرخوردگي در ميان نظاميان شد و موجب شد تا اين افراد رابطه نزديكي را با جامعه سياسي آن زمان برقرار كنند.
در چنين شرايطي سازمان سي. آي. اي كه سرنگوني جدي مصدق را دنبال مي‌كرد، ضمن تماس با شاه ارتباطات خود را با مقامات ارشد در ارتش آغاز كرد كه در صدر آنان ارتشبد زاهدي قرار داشت كه روياي نخست وزيري را در سر مي‌پروراند.
بر اساس برنامه كودتايي كه روزولت، رئيس جمهور آمريكا طراحي كرده بود، بنا بود تا در تاريخ 24 مرداد ماه شاه مصدق را از نخست وزيري خلع كند، اما فردي كه قرار بود اين پيغام را منتقل كند، دستگير شد و طرح روزولت به بن بست رسيد.
در پي اين اتفاق، شاه به همراه زاهدي به صورت مخفيانه ايران را ترك كرد. نويسنده واشنگتن پست در مقاله خود تاكيد مي‌كند: با وجود آنكه اين طرح مستقيما از سوي رئيس جمهور و سازمان جاسوسي آمريكا طرح ريزي شده است، اما همواره اين اطلاعات محرمانه باقي ماند و آمريكا هيچگاه پشتيباني خود را از كودتا اعلام نكرده است.
اين نويسنده در مقاله خود به طرح اين نكته پرداخته است كه درست در شرايطي كه در نبود شاه در ايران، خود را براي شكل گيري يك كودتا آماده مي‌كردند، روحانيت و ارتش تصميم به بركناري مصدق گرفت.
نگراني روحانيت نسبت به بحران ملي، در حال گسترش بود. در عين حال كه مخالفت روحانيون با افراد سكولاري چون مصدق، ريشه تاريخي داشت و آنان در نهايت مشي جمهوري خواهي را در پيش گرفته بودند. در حقيقت روحانيت مشي محافظه كاران را ترجيح داده است.
واشنگتن پست در اين مقاله به حمايت روحانيت از آيت الله كاشاني در روزهاي پس كودتا پرداخته است و مي‌نويسد: در حالي كه مصدق در انزوا قرار گرفته بود، روحانيت با استفاده از ارتباط خود با بازار قواي اقتصادي خود را تقويت كرد.
بدين ترتيب تظاهرات خياباني مردم شاه را هدف گرفته بود، تغيير مسير داد و با ورود نظاميان به ميدان مناقشات، مصدق آواره و تنها ماند و در فاصله چند روز شاه در ميان موج شادي و جشن و سرور به تهران بازگشت.
نويسنده اين مقاله اعتقاد دارد: اگرچه مسير كودتاي 28 مرداد زمينه تعجب روزولت و بسياري از ناظران را برانگيخت، اما اين كودتا مهم ترين اتفاقي است كه نقش رئيس جمهور آمريكا در تاريخ ايران را به نمايش مي‌گذارد.
نويسنده روزنامه واشنگتن پست در پايان مي‌نويسد: با وجود آنكه نقش امريكا در شكل گيري كودتاي 28 مرداد واضح است و مقامات اين كشور به اشتباه خود در اين مورد اذعان دارند، اما مقصر اصلي در شكست جنبش آزادي خواهانه مردم ايران در مرداد سال 32 و در خرداد سال 88 روحانيت است و بايد در برابر مردم ايران اظهار پشيماني كند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر